De intrede van artificiële intelligentie in de creatieve sector presenteert nieuwe uitdagingen in het huidig intellectueel eigendomsrecht, ook in het auteursrecht. Kan de machine een auteur zijn en, omgekeerd, kan de machine een namaker worden? In deze nieuwe blog in de dJ Talks-reeks over Artificiële intelligentie gaan we dieper in op de aspecten van het auteursrecht toegepast op AI-systemen.
Een machine als auteur?
Wanneer AI wordt ingezet als technisch hulpmiddel en er een menselijk oorzakelijk verband kan worden aangetoond tussen input en output, dan kunnen de gewone criteria voor auteursrechtelijke bescherming worden toegepast en zal de mens de auteur van de creatie zijn.
Wanneer echter een “verstandig” systeem autonoom een output genereert die uiterlijk de kenmerken heeft van een werk, maar waarbij geen fysisch persoon betrokken is geweest, is de situatie anders. Om auteursrechten te genieten op je creatie is het vereist dat het werk een “concrete vorm” heeft aangenomen en “origineel” is. Originaliteit betekent in essentie dat de maker er zijn persoonlijke stempel op gedrukt heeft door zelf creatieve keuzes te maken. De essentiële componenten van “een intellectuele creatie” en “een persoonlijke toets” ontbreken echter bij AI. Een AI-systeem zal immers een analyse en reproductie maken van bestaande werken om zo tot een nieuwe creatie te komen. Om die reden is er geen sprake van een schepping van de geest bij AI.
Men kan de problematiek van de beweerde creatie door een intelligent systeem vergelijken met de spraakmakende casus van de ‘monkey selfie’. Het Copyright Office van de USA heeft hieromtrent als standpunt ingenomen dat er geen registratie van een werk zal worden aanvaard als het gemaakt is door een dier. Het lijkt duidelijk dat als een aap geen auteur kan zijn, dit bij een machine zeker niet het geval zal zijn.
Ook in het octrooirecht komt deze problematiek naar voor. Zo publiceerde de USPTO (het octrooibureau in de US) een beslissing dat voor een octrooiaanvraag het niet mogelijk is om een machine aan te duiden als uitvinder, omdat het uitvinderschap beperkt is tot een natuurlijk persoon.
Een machine als namaker?
De zelflerende capaciteit van een AI systeem berust op het invoeren van een gigantische hoeveelheid aan data. Het lijkt dan niet uitgesloten dat daarbij ook gebruik wordt gemaakt van auteursrechtelijk beschermde materies. En niet enkel het auteursrecht, maar ook het databankenrecht en het softwarerecht kan in het vizier komen. Ingevoerde data wordt namelijk gehaald uit webpagina’s, krantenartikelen, blogs, tijdschriftartikelen, foto’s, tweets, muziek- en audiofragmenten, kortom zowat alles wat via het internet of offline kan worden verzameld.
Hoewel vele data bij machine learning niet als dusdanig wordt herbruikt, maar dient om het AI-systeem iets aan te leren, werkt men in het auteursrecht met een zeer ruim omschreven exclusief recht van reproductie. Voor elke kopie, tijdelijk of duurzaam, direct of indirect… moet namelijk de toestemming van de auteur worden gevraagd. Dus ook loutere opslag en gebruik van data tijdens het trainingsproces van een AI-systeem, lijken hier onder te vallen.
Een ander probleem kan zich voordoen wanneer de machine in zijn output een voortbrengsel vervaardigt dat in zijn verschijningsvorm lijkt op een reeds bestaand werk. Overname van stijl vormt geen auteursrechtelijk probleem, aangezien dit niet beschermd is. Maar wat als de finale output van het AI systeem wel degelijk originele vormelementen uit reeds bestaand werk overneemt?
Wie is aansprakelijk?
Volgens ons kan een machine dus een namaker zijn. Maar dan rijst de heikele vraag “wie kan hiervoor aansprakelijk worden gesteld?”
Het is moeilijk denkbaar om een bevel tot stopzetting uit te spreken ten aanzien van het AI-systeem zelf. Ook de veroordeling tot vergoeding van de schade die uit de namaking resulteert, kan moeilijk tot een machine worden gericht. Tenzij men ooit besluit rechtspersoonlijkheid toe te kennen aan een AI-systeem of robot of er een contractuele aansprakelijkheid geldt, zullen we op zoek moeten gaan naar een verantwoordelijke (rechts)persoon. Geldt de productaansprakelijk? Wat met een aangepast aansprakelijkheidssyteem voor AI? Dit zijn natuurlijk allemaal vragen waar tot op vandaag (nog) geen pasklaar antwoord op te vinden is…
Bij vragen hierover kan u ons steeds contacteren via hallo@dejuristen.be.
Geschreven door Paulien Vandenborre, Trainee deJuristen, en Kris Seyen, Partner deJuristen
