Het opstellen van goede algemene (factuur)voorwaarden is van groot belang voor bedrijven die contracteren met consumenten. Enerzijds is transparantie klantvriendelijk, en boezem je een potentiële klant op die manier vertrouwen in om samen in zee te gaan. Langs de andere kant zijn de kleine letters ook van groot belang voor het geval er een dispuut zou ontstaan. Wat als de klant te laat of nog erger, niet betaalt? Wat indien er iets scheelt aan de levering? Wat als je een verkeerde prijs vermeldt op de webshop en de klant claimt dat de overeenkomst moet worden nagekomen aan die prijs? Je kan je via je algemene voorwaarden indekken tegen allerhande mogelijke problemen. Toch worden consumenten stevig beschermd tegen ‘onrechtmatige bedingen’. Wij bieden een kort overzicht!
David vs. Goliath
Een onderneming die algemene voorwaarden wil opstellen moet altijd goed rekening houden met de regelgeving inzake onrechtmatige bedingen uit het Wetboek van Economisch Recht (WER). Die regels bestaan al sinds 1991, maar er gebeuren nog steeds veel inbreuken op. Hier bestaan verschillende redenen voor.
Sommige (kleinere) ondernemingen of zelfstandigen zijn onvoldoende op de hoogte. Ze zijn in orde met vergunningen e.d., maar niet met de regels van consumentenkoop in het algemeen, en onrechtmatige bedingen in het bijzonder. Jonge ondernemingen baseren zich dikwijls op ‘tips’ op het internet – wat erg begrijpelijk is – maar maken daardoor fouten.
Afgezien van de onwetendheid (of kwade wil) aan de kant van een onderneming, worden de regels ook al tientallen jaren geschonden omdat vele consumenten ze nu eenmaal niet kennen: ze zien een contract en veronderstellen dat dat geldig is. Toch zorgt een akkoord met algemene voorwaarden niet voor vrij spel aan de kant van de onderneming. Een onrechtmatig beding mag namelijk steeds worden aangevochten, ongeacht of een consument daar eerder mee akkoord ging. De regeling is in België zelfs van toepassing op bedingen die individueel onderhandeld zijn tussen een onderneming en een consument. Een consument kan daar namelijk ook in benadeeld worden vanwege zijn zwakkere, ondergeschikte positie.
Onrechtmatige wat?
Het WER omschrijft een onrechtmatig beding als een beding of voorwaarde in een overeenkomst tussen onderneming en consument die een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen, ten nadele van de consument. Zo’n onrechtmatig beding is overeenkomstig de wet verboden en nietig.
Bij een dispuut voor een rechter zal deze zulke bepalingen zélf nietig verklaren, ook al wordt daar niet achter gevraagd. Reden te meer dus om zulke bedingen uit je algemene voorwaarden te mijden.
Een belangrijk nuance op deze regeling is de uitsluiting van ‘kernbedingen’ in deze regeling. Een kernbeding is een beding dat de kern van de prestaties van een overeenkomst bepaalt, en dus de overeenkomst kenmerkt. Een voorbeeld van een kernbeding is de bepaling waarin de prijs wordt overeengekomen. Dit kan niet onrechtmatig zijn. Ook al is de consument dus achteraf van mening dat hij te veel betaald heeft, hij zal zich niet kunnen beroepen op dit nadeel.
Zwarte lijst
Artikel VI.83 WER omvat een ‘zwarte lijst’ met bedingen die altijd onrechtmatig zijn. Dit is een relatief lange lijst, maar we lichten enkele onderdelen toe. Een onderneming mag in haar algemene voorwaarden niet neerschrijven dat zij prijzen eenzijdig mag verhogen. Dit betreft dus een eenzijdige wijziging vanwege de onderneming, die enkel afhangt van de wil van de onderneming. Een onderneming mag zich evenmin voorbehouden de kenmerken van een product eenzijdig te kunnen wijzigen, noch de leveringstermijn van een product.
Wat als een onderneming nu eenzijdig haar algemene voorwaarden wil aanpassen? Dan moet er nagekeken worden of het een contract van bepaalde of onbepaalde duur betreft. Bij een contract van bepaalde duur kan dat absoluut niet. Bij een contract van onbepaalde duur kan dit onder bepaalde voorwaarden: de consument moet de kans krijgen om kosteloos uit de overeenkomst te stappen en een redelijke termijn krijgen om dit te kunnen doen.
Als laatste voorbeeld halen we het schadebeding aan: eenvoudig gezegd mag de onderneming geen door de consument te betalen bedrag vastleggen in een schadebeding, zonder daarbij ook te voorzien in een gelijkwaardige vergoeding indien de onderneming in gebreke blijft. Bovendien moeten die bedragen evenredig zijn.
De lijst gaat nog een eind door, en is zeker de moeite waard om eens nauwgezet te bekijken.
Controle
Consumenten die kennis hebben van de wet, worden vaak afgeschrikt door ons rechtssysteem. Procedures zijn duur, de bedragen zijn vaak het risico niet waard om toch te verliezen en alle kosten te moeten dragen. Stel bijvoorbeeld dat een consument een onderneming aansprakelijk wil stellen voor een contractuele tekortkoming, waarop de onderneming op haar algemene voorwaarden wijst waarin staat “we zijn niet aansprakelijk voor onze eigen tekortkomingen”. Dit is uiteraard onrechtmatig, en de consument zal naar de rechter moeten stappen. Wint hij, dan wint hij misschien zelfs te weinig om zijn eigen kosten te dekken.
Consumenten kunnen alsnog naar een ombudsdienst stappen, maar moeten dat natuurlijk weten. Hier worden echter geen bindende beslissingen genomen (enkel bemiddeling).
Ook de economische inspectie dient toezicht te houden op de regeling, maar heeft natuurlijk geen onbeperkte middelen om het hele economische verkeer in het oog te houden. Dit maakt dat de naleving van de regels en de bewustwording daarrond, nog steeds een hele opgave is.
Wat met mijn factuurvoorwaarden?
Als onderneming sta je vrij om te bepalen in welke mate je de regels naleeft. Vergeet echter niet dat onrechtmatige algemene voorwaarden je in lastige situaties kunnen duwen indien je te maken krijgt met een consument die zijn huiswerk heeft gemaakt vooraleer over te gaan tot een overeenkomst. Het gaat dan bovendien niet enkel over je zwakkere positie in dit concrete geschil, maar ook het risico op reputatieschade die je als onderneming loopt.
Vraag je je af of jouw verkoopsvoorwaarden conform de wet zijn? Een nieuwe webshop in de maak en/of verkoopsvoorwaarden op een factuur?
Stuur ons vrijblijvend je bezorgdheden door via contact@dejuristen.be en wij zorgen ervoor dat je terug op beide oren kan slapen.
Geschreven door Emiel Koonen, Legal Adviser deJuristen, en Kris Seyen, Partner deJuristen