Gisteren verscheen in De Morgen een artikel met de titel “kan je een idee plagiëren?”. Het artikel handelt over een fotograaf die meent in zijn intellectuele rechten te zijn geschonden. Hij had namelijk als eerste het idee gekregen om typisch Belgische halfopen bebouwingen te fotograferen, en dat idee werd nu schaamteloos overgenomen door een Nederlandse fotograaf, die bovendien zijn werk exposeert in het Nederlands rijksmuseum… Zo schaamteloos een idee kopiëren, mag dat eigenlijk zomaar?
Het antwoord is eigenlijk vrij simpel: ja. Een idee an sich is namelijk helemaal niet te beschermen. Ideeën zijn tot nader order nog altijd vrij om te hebben, en daar valt bitter weinig aan te doen. Wat dan weer wèl te beschermen valt is de concrete uitwerking van een idee, hiervoor bestaan verschillende juridische mechanismen.
Omdat deze theorie vaak nogal abstract klinkt, maken we een analogie met Facebook. op een grauwe herfstavond in 2004 had ene Mark Zuckerberg het idee een social media platform te creëren. Dit was zijn idee, maar Mark kan niemand verhinderen om hetzelfde idee te hebben. Als ik morgen een social media platform wil opstarten, zal niemand mij kunnen tegenhouden, ook Mark Zuckerberg niet…
Wat ik echter nièt mag doen, is een tweede Facebook bouwen. Facebook is namelijk op verschillende niveaus beschermd, als zijnde intellectuele eigendom van Mark Zuckerberg en de zijnen. Zo zijn de teksten op het platform en de hele look & feel van de website automatisch beschermd door het auteursrecht. Het auteursrecht zegt dat het product van iemands persoonlijke creativiteit (denk aan geschreven teksten, ontwerpen, tekeningen, maar ook foto’s) niet zomaar mogen worden nagemaakt zonder de toestemming van de maker. Bon, ik mag dus een social media platform oprichten, maar ik mag geen teksten kopiëren van op Facebook en ik mag ook de layout van Facebook niet namaken.
Mag ik mijn website dan Faceboek noemen? Of Feestboek? Beter niet, want Mark beschikt over een honderd-tal merkdepots, waaronder het Europese woordmerk “Facebook” (eur 002483857), geregistreerd in onder meer klasse 38, telecommunicatie. Ik mag dus geen sociale mediawebsite opstarten met een naam die verwarring zou kunnen veroorzaken met de naam Facebook.
Doordat het juridische team achter Mark Zuckerberg jarenlang de strategie heeft gehanteerd om hun intellectuele eigendom op een heel actieve manier te gaan beschermen (intellectuele rechten moeten namelijk worden afgedwongen) zijn zij erin geslaagd iedereen die probeerde een graantje mee te pikken van de sterkte reputatie van Facebook, uit de markt te spelen.
Om terug te koppelen naar het verhaal van de twee fotografen: de Belgische fotograaf Herman van den Boom heeft op een gegeven moment ook een idee gehad, met name het fotograferen van halfopen bebouwingen. Dit idee op zich valt, net als het idee van het sociale media platform, helemaal niet te beschermen. Wat valt wel te beschermen? De concrete uitwerking van zijn idee. De foto’s die Herman van den Boom zelf heeft gemaakt zijn namelijk beschermd door de wet op het auteursrecht.
Artikel 1 van de Belgische wet op het auteursrecht stelt het volgende: Alleen de auteur van een werk van letterkunde of kunst heeft het recht om het op welke wijze of in welke vorm ook (, direct of indirect, tijdelijk of duurzaam, volledig of gedeeltelijk) te reproduceren of te laten reproduceren. Niemand mag dus volgens de wet de foto’s van Herman van den Boom reproduceren, oftewel: namaken.
Nochtans zegt Herman van den Boom dat de Nederlandse fotograaf dit wel heeft gedaan. Hij is namelijk van mening dat Hans van der Meer zijn foto’s wel degelijk heeft nagemaakt, en stapt naar de rechter om zijn gelijk te krijgen.
Het valt te betwijfelen of de rechter de redenering van mijnheer van den Boom zal volgen. Bij de beschouwing of auteursrecht werd geschonden zal de rechter namelijk twee zaken controleren: 1) kon de beschuldigde van plagiaat kennis hebben van het oudere en originele werk en 2) is het nieuwe werk effectief een reproductie of zijn er voldoende onderscheidende elementen aanwezig?
Wat betreft de eerste test, is de kans groot dat het antwoord hierop positief is, gezien de fotografen blijkbaar al een geschiedenis van discussie hebben, maar de tweede test, daarin zal de rechter Herman van den Boom volgens mij nooit in het gelijk stellen. Oké, de Nederlandse fotograaf heeft ook het idee gehad om halfopen bebouwingen te fotograferen, maar dat belet niet dat een andere fotograaf gelijkaardige gebouwen op de gevoelige plaat mag vastleggen. Stel je voor dat de persoon die als eerste een wagen fotografeerde hierop een alleenrecht had verkregen, de wereld van autoreclame zou als een pudding in elkaar stuiken. Om maar te zeggen, het is gewoon niet realistisch.
Bij wijze van conclusie: ideeën beschermen: vergeet het. Als je écht een goed idee hebt, zorg ervoor dat je idee goed is uitgewerkt, en bouw een stevige muur van IP-bescherming. Kom gerust eens bij ons langs voor een gesprek hierover!
Deze juridische bijdrage werd geschreven door Karel-Jan Vercruysse.
Foto: © Herman van den Boom