leestijd: circa 5 minuten.
05/04/2018
Als abonnee van onlinestreamingdiensten (zoals o.a. Netflix of Spotify) heb je hoogstwaarschijnlijk al ondervonden dat je niet in elk land van exact dezelfde inhoud kan genieten. Zo kan een Belgische Erasmusstudent in Barcelona haar favoriete serie ‘La Casa de Papel’ via Netflix enkel met Spaanse ondertitels bekijken – terwijl ze in België ook Engelse ondertitels kan kiezen. Een andere Erasmusstudent in Rome is er zo mogelijk nog slechter aan toe. Hij kan zelfs niet verder kijken naar de serie, omdat Netflix de Spaanse succesreeks niet aanbiedt in Italië (“¡Joder, coño!”). Of nog, een trouwe KAA Gent-supporter kan tijdens zijn weekenduitstapje naar Nederland niet die ene belangrijke match volgen op z’n ‘Play Sports’ app (“Tsjuu toch, ‘k zoe der t vliegend schijt van krijge”).
Dit is het gevolg van het feit dat onlinestreamingdiensten niet over de nodige licenties beschikken in andere EU-lidstaten. Rechten voor de doorgifte van auteursrechtelijk beschermde inhoud (bijv. films, series, muziek, etc.) worden immers vaak op territoriale basis in licentie gegeven.
Kortom, als je als EU-burger registreerde voor het gebruik van onlinestreamingdiensten, kon je tot nu toe enkel gebruik maken van die diensten in het land van registratie. Als Belg kon je dus enkel in België kijken naar het Belgische Netflix-aanbod.
Schengen online
Het spreekt voor zich dat deze discriminatie op grond van nationaliteit of woonplaats allerminst strookt met hét fundament van de Europese Unie: de “ééngemaakte markt”. De Europese Unie is “een ruimte zonder binnengrenzen waarbinnen economische productiefacturen (personen, goederen, diensten, kapitaal) zich vrij kunnen bewegen.” Of dat zou ze toch moeten zijn.
Dankzij het Schengenakkoord werden de fysieke grenzen binnen de EU reeds (zo goed als volledig) opgeheven. Voor de geografische grenzen op het internet werd tot nu toe nog geen regeling getroffen.
Een voorbeeld kan dit onlogische onderscheid beter schetsen. Stel je even voor dat je een roadtrip doet binnen de EU. Dankzij het Schengenakkoord wordt je niet gecontroleerd aan de binnengrenzen. Dus kan je vrolijk van land naar land reizen, zonder te moeten vrezen dat een douanier beslag legt op de inhoud van jouw reiskoffer (bijv. jouw laptop). Online mag een deel van wat er in je reiskoffer zit (bijv. jouw Play Sports-abonnement) de grens niet over. Waarom heb je dan de moeite genomen om die laptop mee te brengen?
Vanuit de Europese Unie drongen zich initiatieven op om het bestaande onevenwicht de wereld – of toch de EU – uit te helpen. Al snel werd duidelijk dat er een conflict heerst tussen de vrijheid van onlinestreamingdiensten enerzijds en de rechten van auteurs anderzijds. Er diende aldus een belangenafweging te worden gemaakt. Uiteindelijk stelde de zogenaamde ‘Portabiliteitsverordening’ een einde aan deze kwestie.
De Portabiliteitsverordening
“De verordening (EU) 2017/1128 van het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2017 betreffende grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoudsdiensten in de interne markt”, trad in werking op 1 april 2018. Deze kanjer is er concreet op gericht het leven van EU-burgers te vergemakkelijken tijdens het reizen binnen de EU. Burgers die in hun thuisland via betalende onlinediensten toegang krijgen tot auteursrechtelijk beschermd materiaal, zullen deze toegang voortaan ook genieten binnen de hele Europese Unie. Ergo, meer online comfort.
De verordening is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen de Europese instellingen, het Europese bedrijfsleven en belanghebbenden. De nieuwe regelgeving zal zowel ten goede komen aan consumenten als aan aanbieders van onlinestreamingdiensten.
Consumenten die in de EU wonen zullen “beschikken over alle films, sportevenementen, muziek, e-boeken of games die beschikbaar zijn in het land waar het abonnement is afgesloten, wanneer zij op reis zijn in andere EU-landen of daar tijdelijk verblijven.” Met consumenten wordt bedoeld: burgers die op reis gaan voor plezier of voor zaken, grensarbeiders en burgers die tijdelijk in het buitenland verblijven.
Aanbieders van onlinestreamingdiensten “kunnen hun abonnees grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoud aanbieden aangezien ze geen licenties meer hoeven te kopen voor andere gebieden waar hun abonnees naartoe reizen.”
Opgelet: de verordening heeft niet tot gevolg dat de aanbieders van onlinestreamingdiensten alle EU-burgers plots dezelfde inhoud moeten voorschotelen. Deze inhoud verschilt nog steeds van land tot land. Alleen heb je vanaf nu ook toegang tot de inhoud waarvoor je je registreerde (bijv. het Belgische Netflix-aanbod) wanneer je je in een ander EU-land bevindt.
Deze toegang tot onlinediensten is bovendien enkel verplicht van toepassing op diensten die tegen betaling worden aangeboden. Voor diensten die gratis worden aangeboden geldt een ‘opt-in systeem’. Zij kunnen onder bepaalde voorwaarden ook genieten van deze portabiliteit indien ze hier zelf voor kiezen.
Win-win-win
Uit onderzoek is gebleken dat bijna 60 % van de Europese jongeren, ‘de mogelijkheid om te reizen met hun abonnementen’ een belangrijk criterium vindt bij de keuze om zich al dan niet te abonneren op onlinediensten. Aangezien deze mogelijkheid dankzij voormelde verordening nu een recht is geworden, zullen de aanbieders ongetwijfeld een stijging in het aantal abonnees waarnemen. De aanbieder vaart er dus wel bij. Win.
Dat ook de consument baat heeft bij de nieuwe regelgeving, is duidelijk. Vanaf nu heeft de EU-burger de garantie dat hij in alle EU-lidstaten kan genieten van de onlinestreamingdiensten waarvoor hij zich in zijn thuisland abonneerde. Keren we even terug naar het voorbeeld van de Belgische Erasmusstudenten in Barcelona en Rome. Zij hebben nu het recht om in het buitenland te genieten van het volledige Belgische Netflix-aanbod, mét Nederlandse ondertiteling (alsof ze in België zouden zijn). Win-win.
Bovendien kunnen aanbieders van onlinestreamingdiensten hun gebruikers – die zich verplaatsen binnen de EU – aanvullende opties bieden. Zo kunnen zij toegang toestaan of in stand houden van lokale inhoud die beschikbaar is in het land waar de gebruiker zich bevindt. De aanbieders mogen hier zelf over beslissen, zolang ze hun verplichtingen in het kader van de verordening maar nakomen. Ze mogen alleszins geen bijkomende financiële bijdragen vragen aan hun klanten.
Netflix kan onze Erasmusstudenten – bij wijze van gunst, en zonder enige meerkost – bovenop het Belgische Netflix-aanbod ook laten kiezen uit het lokale resp. Spaanse of Italiaanse aanbod. Dit betreft films en series waar in principe enkel de Netflix-gebruiker die zich in resp. Spanje of Italië registreerde recht op heeft.
Werd er ook rekening gehouden met de belangen van de auteurs? Jazeker. De regelgevers kozen niet resoluut voor de vrijheid van dienstverlening. De Commissie stelt uitdrukkelijk dat auteurs en andere rechthebbenden vanaf nu beter worden beschermd en een eerlijke vergoeding zullen krijgen.
Het kan niet genoeg herhaald worden dat het niet zo is dat alle EU-burgers nu plots toegang krijgen tot auteursrechtelijke inhoud waarvoor ze niet betaald hebben. Een Belgische Netflixer beschikt niet zomaar over het Spaanse of Italiaanse Netflix-aanbod. Enkel als Netflix hiervoor het akkoord heeft verkregen van de rechthebbende (en dus tegen betaling van een hogere royalty) mag deze lokale inhoud aan de gebruiker worden getoond. Bovendien mag de houder van de auteursrechten zijn toestemming – mits het respecteren van een redelijke opzegtermijn – steeds terug intrekken. Win-win-win.
Misbruik is jammer genoeg nooit ver weg. Enkel EU-burgers komen in aanmerking voor grensoverschrijdende portabiliteit van onlinestreamingdiensten. Om te voorkomen dat niet-EU-burgers die zich in de EU bevinden toegang krijgen tot inhoud waar ze geen recht op hebben, mogen dienstverleners steeds nagaan in welke lidstaat de abonnee woont. Deze controle moet uiteraard gebeuren in overeenstemming met EU-regels inzake gegevensbescherming (GDPR) en moet in ieder geval redelijk, doeltreffend en proportioneel zijn. De controle gebeurt doorgaans bij het sluiten en het verlengen van het contract. Daarbij mogen de diensten gebruik maken van max. twee controlemiddelen (bv. identiteitskaart, betaalgegevens, …) uit een vooraf opgestelde lijst. Aanbieders kunnen indien nodig de toegang tot hun onlinediensten stopzetten wanneer een abonnee niet kan bewijzen dat hij in een EU-lidstaat woont.
Naar een digitale eengemaakte markt voor Europa
De Portabiliteitsverordening is eigenlijk een onderdeel van een groter geheel. Het is slechts één van de bouwstenen aan de hand waarvan de EU naar een digitale eengemaakte markt streeft. De EU heeft namelijk een hele nieuwe strategie uitgedokterd die ervoor moet zorgen dat de economie, het bedrijfsleven en de samenleving in Europa ten volle kan profiteren van het nieuwe digitale tijdperk.
De ingrediënten voor een digitale eengemaakte markt zijn de volgende:
- Een einde aan de roamingtarieven binnen de EU (inwerkingtreding op 15 juni 2017)
- Modernisering van gegevensbescherming (inwerkingtreding op 25 mei 2018)
- Grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoud (inwerkingtreding op 1 april 2018)
- Akkoord om e-handel te ontsluiten door het verbieden van ongerechtvaardigde geoblocking (inwerkingtreding in december 2018)
Hier stopt het echter niet voor de ambitieuze Europese Unie. In de toekomst wenst de EU haar strategie verder uit te breiden. Een volledig functionele digitale eengemaakte markt zou immers de economie van de EU per jaar 415 miljard euro extra kunnen opleveren.
Verder wenst de EU ook overige regelgevingsobstakels weg te werken tussen de EU-lidstaten. Het ultieme streefdoel van de EU is dan ook om het digitaal voortouw op wereldvlak te kunnen nemen. En als wij daar als consument mee de vruchten van plukken, waarom dan ook niet.
Geschreven door Delfine Vansintjan.
