Een goal, een formidabele passeerbeweging, een klasseflits, de vele TikTok-video’s zijn niet meer weg te denken sinds de opkomst van de nieuwe app. Tot groot jolijt van de sportfans, maar tot ergernis van de voetbalcompetities en rechtenhoudende tv-zenders, die hun financiële belangen aangetast zien door deze ongereglementeerde video’s.
Zulke TikTok-sportvideo’s zijn eigenlijk korte beelden uit een sportwedstrijd, gefilmd van een televisiescherm of vanuit de tribune in het stadion zelf, met een smartphone, om vervolgens gedeeld te worden via verschillende sociale media. Volgens sommigen zijn deze beelden, ook al zijn ze vaak van erbarmelijke kwaliteit, auteursrechtelijk beschermd, en moet het verspreiden ervan dus worden gezien als piraterij. Deze stelling is echter niet zo vanzelfsprekend als op het eerste zicht zou lijken. Ze dient te worden genuanceerd.
Geen auteursrecht, wel exploitatierecht
Het spreekt eigenlijk voor zich. Acties en bewegingen van sporters zijn niet het product van de creatieve, mentale activiteit van de speler, maar veeleer het gevolg van reacties, reflexen of instincten. Sportwedstrijden zijn bovendien onderhevig aan verschillende spelregels, die geen enkele plaats laten voor creatieve vrijheid van de spelers. De toeschouwers kunnen dus a priori niet verboden worden om de match vanaf de tribunes te filmen. In elk geval is er dus in het spel op zich geen basis voor auteursrecht. Niets verhindert echter de organisatoren van sportieve competities om een dergelijk verbod in hun algemene verkoopsvoorwaarden op te nemen, bv. afgedrukt op de rugzijde van de toegangskaarten.
De zaken liggen echter anders indien de beelden niet zijn gemaakt door een toeschouwer in het stadion, maar door een TV-kijker vanuit de zetel. De bonden, competities en clubs hebben een exclusief exploitatierecht toegekend gekregen met betrekking tot de manifestaties die zij organiseren. Dit monopolie opent een ruim spectrum aan mogelijkheden tot exploitatie, waaronder we ook verstaan: de audiovisuele exploitatie. Dit geeft de organisator van de competitie het recht geeft om zich te verzetten tegen de verspreiding van deze beelden, wanneer geen voorafgaande toestemming werd gegeven. Wanneer men ettelijke honderden miljoenen euro heeft neergeteld om bepaalde exclusieve uitzendrechten te bekomen, dan is het immers niet onlogisch te noemen dat men zich verzet wanneer deze inhoud, die zo duur is, zomaar gratis en voor niets terug te vinden is op sociale netwerken.
Kan TikTok zich beroepen op het recht op korte fragmenten?
Op basis van de Europese richtlijn audiovisuele mediadiensten moeten televisieomroepen die exclusieve exploitatierechten hebben op de uitzending van een sportwedstrijd aan anderen het recht geven om korte fragmenten van die uitzending te gebruiken voor hun algemene nieuwsprogramma’s. De verspreiding van die korte fragmenten is wel aan enkele voorwaarden verbonden. Om verspreid te mogen worden, dienen de korte fragmenten in eerste instantie gelimiteerd te zijn tot 90 seconden. Tot daar alvast geen enkel probleem voor TikTok, omdat de video’s op de applicatie maximaal 60 seconden kunnen duren.
Maar valt TikTok wel onder die richtlijn? Sinds 2018 werd het toepassingsgebied van de richtlijn audiovisuele mediadiensten uitgebreid naar onder andere video-sharing-platformen. TikTok zal dus voortaan ook rekening moeten houden met regels uit de betrokken richtlijn (en dat zijn er heel wat, maar daar gaat deze blog nu niet over).
Betekent dat nu dat TikTok ook kan genieten van het recht op uitzenden van korte fragmenten? Neen. Dit recht komt enkel toe aan omroeporganisaties die de korte fragmenten wensen te gebruiken voor algemene nieuwsprogramma’s. Dit recht vloeit immers voort uit het fundamentele recht op informatie voor het grote publiek. Bijvoorbeeld informatieve uitzendingen, televisiejournalen, regelmatige nieuwsberichten en sportprogramma’s die meer dan één sport behandelen of algemene en regelmatige nieuwsprogramma’s zullen van dit recht kunnen genieten.
Op het eerste zicht voldoet TikTok niet aan de omschrijving van algemeen nieuwsprogramma. Met andere woorden, het is moeilijk om te stellen dat TikTok met de sportvideo’s kan profiteren van de uitzonderingsregel voor de korte fragmenten en dus geen toestemming van de exclusieve exploitatiehouders moet bekomen. Al mag het (informatieve) belang van sociale mediaplatformen tegenwoordig niet onderschat worden…
Conclusie
Deze hele situatie legt eigenlijk vooral nogmaals bloot dat de professionele sport aan het evolueren is naar een echte sportindustrie. De grootste slachtoffers van de hele historie zijn (nog maar eens) de echte liefhebbers van het spelletje, die de toegang tot beelden van hun favoriete sport bemoeilijkt zien. En uiteindelijk, waarom allemaal? Om de exclusieve uitzendrechten (lees: financiële belangen) van de organisatoren en distributeurs te beschermen. Men moet zich echter de vraag stellen of het de video’s van dergelijke erbarmelijke kwaliteit zijn die deze belangen op het spel zetten. Sta ons toe hieraan te twijfelen. We zijn daarentegen wel van mening dat de TikTok-video’s, gedeeld op sociale media, een prima tool zijn om de sport en de competitie nog meer te promoten en de interesse van het publiek op te wekken.
Bij vragen hierover kan u ons steeds contacteren via hallo@dejuristen.be.
Geschreven door Helena Depaepe , Legal Adviser deJuristen, en Kris Seyen, Partner deJuristen
