Aanleiding van dit doordeweekse blogje: een artikel uit de krant van vrijdag 24 februari. Jef en Yves Van Echelpoel, de makers van de hit Ziet Em Duun protesteren tegen het gebruik van de titel (en eveneens de drie belangrijkste woorden) van hun song op truien van de webshop “The Queen of Shirts”. Deze webshop verkoopt namelijk zonder de toestemming van de hitmakers sweaters waarop de drie meest in het oor springende woorden van hun song in het Desselse dialect afgebeeld staan.
De vraag is: mag dit allemaal zomaar? Wij schetsen hier even ‘the issue’ in kwestie.
Een beetje theorie…
Uiteraard heeft u wel al eens gehoord van auteursrechten. Het auteursrecht beschermt werken van letterkunde of kunst. Het komt er eigenlijk op neer dat het auteursrecht zo goed als ieder werk beschermt, zo lang men maar effectief kan spreken van een ‘werk’. Een ‘werk’ dient men te begrijpen als een idee, een gedachte of een creatie in een concrete en originele vorm. Een idee kan je niet beschermen. Je krijgt pas bescherming als auteur van zodra je jouw idee in een concrete en originele vorm giet, wat betekent dat het moet gaan om een creatie die je kan zien of horen én die de persoonlijke stempel van de auteur draagt. Als we met die gedachte in het achterhoofd nu even terugkeren naar de song van Van Echelpoel, valt er niet aan te twijfelen dat zij als auteurs bescherming krijgen voor de volledige songtekst als concrete en originele creatie. Maar geldt dat ook wanneer slechts drie opeenvolgende woorden uit hun songtekst door iemand anders gekopieerd worden?
Met andere woorden: zijn drie opeenvolgende woorden voldoende om van een concrete en originele creatie te spreken waarvoor de auteurs bescherming kunnen claimen?
Wat zegt het Europees Hof van Justitie hierover?
Laten we even de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie raadplegen. Een belangrijk precedent hieromtrent is het arrest ‘Infopaq I’. Hierin stelde het Hof dat elk onderdeel van een werk – zelfs een zeer klein deel – bescherming kan krijgen in het auteursrecht, van zodra het voldoet aan de originaliteitsvoorwaarde. Het ging in casu over een combinatie van elf opeenvolgende woorden waaraan bescherming kon worden gegeven. De conclusie die we hier kunnen maken, is dat de lengte van het werk er dus eigenlijk niet toe doet, zolang het maar de persoonlijke stempel van de auteur draagt. Het Hof stelde echter wel dat woorden in isolatie geen bescherming kunnen krijgen en dat er pas van bescherming onder het auteursrecht sprake kan zijn wanneer de auteur door de keuze, de volgorde en de combinatie van de woorden zijn persoonlijke stempel op het werk drukt.
De cruciale vraag is hier dus: als elf opeenvolgende woorden een originele creatie van de auteur kunnen zijn, kunnen drie woorden dat dan ook zijn? Als we de rechtspraak van het Hof van Justitie doortrekken, kunnen we zeker de conclusie trekken dat deze ‘woordcombo’ in aanmerking komt voor bescherming, aangezien de lengte er niet toe doet. De auteurs hebben er voor gekozen om deze woorden uit het Desselse dialect als titel voor hun song te gebruiken, wat doet vermoeden dat er wel degelijk is nagedacht over de keuze in woorden en het werk dus de stempel draagt van de makers. Wenst men deze woordcombinatie te gebruiken om ze te printen op, laten we zeggen, sweaters, dan dient hiervoor de toestemming van de auteurs te worden bekomen.
Je zou kunnen zeggen dat de tekst op de sweaters eigenlijk niet volledig dezelfde is als die van de songtekst. Op zich maakt dit voor de juridische conclusie geen verschil. De woorden van de songtekst (Ziet Em Duun) zijn overgenomen, maar de eerste twee woorden zijn aangepast naar ‘Zie Ze’ (Duun). Het auteursrecht biedt echter niet enkel bescherming tegen de letterlijke reproductie van het werk, maar ook voor een reproductie waarin enkel de concrete, beschermde elementen zijn overgenomen (met eventueel enkele aanpassingen of toevoegingen). Dergelijke reproducties van het werk gebruiken zonder toestemming van de auteurs zal dus ook een schending van hun auteursrecht inhouden.
Free-riding much?
Komt daar nog bij dat het overduidelijk is wat de beweegreden van het free-riden van “The Queen of Shirts” is: economisch voordeel halen uit de creatie van iemand anders. De hit van Van Echelpoel is razend populair en staat momenteel hoog geklasseerd in de hitlijsten in België. De webshop rekende er dan ook – terecht – op dat deze truien zouden aanslaan bij het publiek, wat alleen maar het vermoeden bevestigt dat het hier gaat om een kopie van de songtekst. Het is overigens niet de eerste keer dat ze herkenbare (media)quotes gebruiken. Zo worden er ook truien en T-shirts verkocht met de bekende ‘400CC aan humor’-quote van Pommeline uit Temptation Island en met de print ‘ik zen een lachend kakske’, wat verwijst naar de heisa die er geweest is rond de nieuwe Miss België.
Gevestigd probleem
De hiervoor besproken situatie is zeker niet de enige in zijn soort. Het is een probleem waar veel auteurs dagelijks mee te kampen hebben. Het gaat bijvoorbeeld niet enkel om het kopiëren van liedjesteksten, maar ook om het kopiëren van specifieke elementen van schilderijen, tekeningen, reclames, logo’s, foto’s, gebouwen enzovoort, die allemaal een inbreuk op het auteursrecht kunnen uitmaken. Preventief werken tegen dit soort inbreuken is zo goed als onmogelijk. ‘Fight it where you can’ is de boodschap!
Dit artikel werd geschreven door Liesl Coryn, medewerker bij theRunway (deJuristen Gent).
