Hoewel bedrijven zoals Facebook en Amazon rijk worden van big data, en machine learning ervoor zorgt dat ziekenhuizen efficiënter functioneren, komen de gewone individuen vaak minder aan bod in de discussies rond AI en data. Toch rijst meer en meer de vraag of het niet tijd wordt dat individuen, als grootste verschaffers van “the new oil”, ook meeverdienen in de miljardenbusiness die de data-economie is.
Bedrijven zoals Facebook en Google doen zich voor als gratis, terwijl ze dat eigenlijk niet zijn. De gegevens – foto’s, likes, comments etc. – die door de miljarden gebruikers worden gedeeld, vormen de toegangsprijs die betaald worden voor dergelijke sites. Die data zijn bovendien van enorme waarde voor dergelijke ondernemingen. In 2019 reageerde de Europese Omnibusrichtlijn op dit fenomeen door de consumentenbescherming ook te doen gelden wanneer niet geld, maar persoonsgegevens de tegenprestatie vormen van het leveren van digitale inhoud.
Door de grote verspreiding van dit betaal-met-je-data systeem, treden consumenten in zodanig veel transacties dat zij de tijd niet nemen om te checken wat de voorwaarden ervan zijn. Bovendien bevindt de echte waarde van data zich in de combinatie van al deze gegevens en kennen alleen de grote dataverwerkers de waarde ervan. Het zijn die laatste die weglopen met alle opbrengsten. Wordt het niet tijd dat dit onevenwicht tussen individuen en grote dataverwerkers wordt opgelost en ook de gewone individuen een deel van die winst ontvangen?
Data als werk?
Sommige bedrijven maken handig gebruik van het gebrek aan kennis van de meeste individuen over AI en machine learning. Op die manier kunnen ze hun data gratis verzamelen. De gewone internetgebruiker verschaft hen immers zonder het te beseffen het meest waardevolle bezit. Dit “werk” van dataverschaffers wordt tot op vandaag niet gecompenseerd. En dit ondanks het feit dat al die data-input machine learning systemen aanzienlijk verbetert. Het inkomen van de data-industrie vloeit bijgevolg alleen door naar enkele grote spelers.
Kan ik echt geld verdienen door mijn gegevens te delen?
Het idee om individuen te belonen voor hun data is niet nieuw. Denk bijvoorbeeld aan het verzilveren van kortingscodes door online een enquete in te vullen: in ruil voor enkele basisgegevens krijg je 15 procent korting bij je favoriete online schoenenwinkel.
Recenter is de opkomst van de persoonlijke data marktplaatsen. Hier kunnen mensen de eigen data die zij willen delen rechtstreeks verkopen aan bedrijven in ruil voor een monetaire verloning. Zo is er de Belgische fintech app “Cake” die consumenten kortingen en uitkeringen belooft indien ze hun financiële gegevens delen. Ook in de medische sector verschijnen zogenaamde DNA data marktplaatsen waarop mensen zoals jij en ik informatie over hun DNA kunnen verkopen voor bijvoorbeeld onderzoeksdoeleinden.
Data coöperatieven
Een faire datagedreven wereld vereist dat de bedrijven en individuen die de data genereren daar controle over blijven hebben. Dit zorgt ervoor dat ze in staat zijn hun Europese waarden en rechten te verdedigen. Dat vindt ook de Europese Commissie, die onlangs een voorstel invoerde voor een datagovernanceverordening. Dat voorstel introduceert het mechanisme van data coöperatieven.
Via het bundelen van hun krachten in zo’n coöperatieven zullen de belangen van kleine afzonderlijke individuen kunnen worden behartigd. Ze kunnen dan opkomen tegen de almachtige big data bedrijven. Op die manier worden individuen en kleine ondernemingen ondersteund in het onderhandelen van de voorwaarden voor dataverwerking. Een hele stap voorwaarts in het wegwerken van de informatieasymmetrie tussen individuen en bedrijven dus!
Wat is het voordeel voor onze samenleving dan?
Het voordeel van deze data markplaatsen is dat het de individuen terug controle geeft en hen er voor compenseert. Maar is er ook een voordeel voor de samenleving in haar geheel? Of laten we beter het individueel belang varen voor het algemeen belang?
Omdat bedrijven niet betalen voor de data van individuen, zijn er ook geen incentives voor individuen om de meest nodige data te leveren. Betere data zijn nodig zodat machine learning systemen zich beter kunnen ontwikkelen.
Het leidt ook tot meer accurate data. Individuen zullen alles up to date houden als ze ervoor worden betaald. Dit resulteert in efficiëntere bedrijven omdat ze niet steeds moeten achterhalen wat bijvoorbeeld het nieuwe adres van hun cliënt is.
Je kan hier ook denken aan verzekeringsondernemingen. Als deze kunnen connecteren met een data marketplaats waarop zich alle data (medisch, adresgegevens en persoonlijke vragen) van een bepaald individu bevinden, kunnen zij in één klik alle informatie die zij nodig achten voor de verzekeringsovereenkomst verifiëren. Dat spaart heel wat formulieren en tijd uit.
Wat zijn de uitdagingen?
Financiële compensatie bieden aan individuen voor het delen van hun gegevens kan een barrière vormen voor het uitoefenen van het recht om toestemming in te trekken. Bovendien rijst natuurlijk ook de vraag in hoeverre zij de gekregen compensatie dan moeten terugbetalen.
Daarnaast is er ook schrik voor discriminatie. Rijke consumenten zullen hoogstwaarschijnlijk niet de moeite doen om te participeren in een persoonlijke data marktplaats of in data coöperatieven. De beperkte opbrengst lokt hen niet aan. Het zou ertoe kunnen leiden dat consumenten van lagere inkomensklassen de data markplaatsen domineren. Op die manier kan er zo een groot gat ontstaan tussen de mensen met privacy (rijkeren) en zonder privacy (armeren).
Ook de monetarisering van kindergegevens kan problemen met zich meebrengen. Ouders zouden (on)gewild bepaalde data kunnen delen met betrekking tot hun kinderen, wat de bescherming en de rechten van die kinderen aantast.
Uiteraard is er ook het grote probleem van waardering van data. Het blijft moeilijk om hier een prijs op te plakken, en als we niet weten wat de waarde is, hoe kunnen we particulieren dan fair belonen?
Conclusie
Big data zijn in de huidige maatschappij noodzakelijk voor blijvende innovatie via machine learning. Individuen zijn daarbij één van de belangrijkste dataverschaffers. Dit via hun online (shop)gedrag, maar ook via het posten van content op blogs en videoplatformen. Toch vloeien de grootste inkomsten van deze data-industrie naar de grote techbedrijven en krijgen individuen geen faire compensatie in return.
In deze blogpost hebben we dat verdienmodel op zijn kop gezet, door de mogelijkheid na te gaan waarbij individuen terug controle krijgen over hun data en ze daar ook voor te betalen. Hoewel er nog verschillende uitdagingen opduiken, bestaat er een kans dat we door dergelijk systeem komen tot een evenwicht in de steeds groeiende data-economie.
De recente Europese en private initiatieven volgen we op de voet op. Bij vragen hierover kan je ons zoals steeds contacteren via hallo@dejuristen.be.
Geschreven door Emma Platevoet , Trainee deJuristen, en Kris Seyen, Partner deJuristen
