NFT’s zijn al een hele tijd hot. De malaise op de cryptobeurzen heeft hun aantrekking intussen tot meer normale proporties herleid, maar de use cases van NFT’s gaan in elk geval zeer ver en zijn zoveel ruimer dan enkel digitale kunst en entertainment.
Nu de hype voorbij lijkt te zijn, is het tijd om even op adem te komen en met een nuchtere blik te kijken naar de juridische impact van dit fenomeen.
We doen dit in een seriële blogreeks waarbij we telkens inzoomen vanuit één van onze expertises: technologierecht, e-commerce, intellectuele eigendom, en data protection.
Maar wat zijn NFT’s?
NFT staat voor Non-Fungible Token. De vraag rijst dan onmiddellijk: “wat is een non-fungible token?”
Een nieuw begrip geven we best een kader, een omschrijving. Ook al schieten definities vaak te kort, ze vormen wel een ideaal startpunt. In de Van Dale vinden we nog geen definitie terug van een NFT. De Engelse Collins Dictionary kan ons daarentegen wel helpen. Vrij vertaald:
NFT is een uniek digitaal certificaat, geregistreerd op een blockchain, dat wordt gebruikt om eigendom van een activum zoals een kunstwerk of memorabilia vast te leggen.
Deze definitie brengt u waarschijnlijk evenmin duidelijkheid – ze is overigens ook onvolledig. Laten we daarom even de verschillende bouwstenen apart bekijken.
Certificaat
Kort gezegd en om misverstanden te vermijden: wanneer je een NFT koopt, koop je louter een token, een certificaat.
Als je een NFT van een kunstwerk koopt, koop je dus niet het kunstwerk zelf, wel de digitale token van dat kunstwerk. Je bent dus in eerste instantie de eigenaar van de token! Onthoud dat goed, want dit heeft gevolgen voor wat je met je NFT kan doen. Bij de bespreking van NFT’s en intellectuele eigendom zullen we hier dieper op ingaan.
Even wat minder abstract: je kan wel zeggen dat je een Bored Ape hebt gekocht (namelijk de digitale versie van een digitaal kunstwerk van een aap), maar bij een NFT van de Mona Lisa ga je niet het fysieke schilderij van de Mona Lisa gekocht hebben. Je hebt louter de digitale kopie van de Mona Lisa gekocht.
Het certificaat is eigenlijk een verzameling van metadata. Die verzameling van metadata heeft op zijn beurt betrekking op het onderliggende werk, maar is niet het onderliggende werk zelf. Je koopt dus louter een digitaal bestand dat iets anders vertegenwoordigt.
De auteur kan de token en het onderliggende werk verbinden door het werk te coderen en dus te incorporeren in de NFT. Als alternatief kan de NFT echter ook gewoon een link naar de eigenlijke locatie van het onderliggende werk bevatten.
Deze tweede optie (linken naar het onderliggend werk) wordt het vaakst gebruikt. Om een NFT te registreren of te ‘minten’ op de blockchain, betaal je namelijk een vergoeding. Hoe groter het bestand is dat gemint wordt (bv. wanneer het werk zelf opgenomen wordt in de NFT), hoe duurder.
Kies je dus daarom voor een NFT die enkel de relevante link bevat, dan wordt het onderliggend werk niet vastgelegd op de blockchain, maar dan loop je ook de voordelen daarvan mis!
Uniek
NFT’s zijn uniek omdat ze non-fungible (niet-vervangbaar) zijn. Hierdoor kan je NFT’s niet vergelijken met cryptocurrencies, want deze zijn wel onderling vervangbaar. Kortom, een NFT kan je niet omruilen voor iets van dezelfde soort, want alhoewel er wel 2 bitcoins zijn met exact dezelfde waarde, voor een NFT zal je nooit een tegenhanger vinden. NFT’s hebben in hun code namelijk een uniek ID nummer en andere metadata die niet voorkomen in andere NFT’s.
Dit unieke karakter zorgt voor een digitale schaarste en dus waarde.
Los van het unieke karakter van de NFT, is het echter niet zo dat het onderliggende werk ook telkens uniek is. Zo kunnen er van 1 kunstwerk bijvoorbeeld 3 NFT’s gemaakt worden, zonder dat dit afbreuk doet aan het unieke karakter van een NFT. Belangrijk is dus om de NFT los te zien van het onderliggende werk.
Blockchain
NFT’s bestaan op een blockchain (een distributed digital ledger). Een voorbeeld van zo’n blockchain, die trouwens het populairst is voor NFT’s, is de Ethereum blockchain.
Een blockchain is, zoals de naam zegt, een ketting van blokken. Die blokken zitten vol data en informatie en krijgen een tijdsstempel. Elke blok verwijst naar de vorige blok, die dus samen een chronologische ketting vormen.
De database met al deze informatie wordt niet centraal bijgehouden, maar wel verspreid over een heel netwerk. Iedereen in het netwerk houdt dus een actuele kopie van de database bij. Door deze gespreide bewaring wordt de informatie vrijwel onwijzigbaar. Het gebruik van blockchain zorgt er ook voor dat iedereen de informatie kan raadplegen.
Iedereen kan dus de eigendom en transactiegeschiedenis van elke NFT raadplegen, wat resulteert in een groter vertrouwen.
Eigendom van een goed (vermogensbestanddeel of actief)
Eigendom van een goed is te nuanceren. Je bent de eigenaar van een unieke digitale versie van het onderliggende goed. Wat je zelf met dat actief kan doen, wordt vaak beperkt en kan tussen NFT’s onderling sterk verschillen. Hoewel je dus eigenaar bent, ben je niet volledig vrij in het gebruik.
Het goed kan zowel digitaal als fysiek zijn. Het kan gaan om digitale kunst, in-game assets, virtuele goederen voor de metaverse, … Perfect mogelijk is echter ook het gebruik van NFT als ticket voor een evenement, bewijs van deelname of zelfs bepaalde rechten. De mogelijkheden zijn oneindig.
Bovendien zijn de gebruiksmogelijkheden van NFT’s ruimer dan het louter bewijzen van eigendom. Een NFT kan, dankzij de onwijzigbare aard van informatie op de blockchain, ook gebruikt worden om de authenticiteit van een goed te bewijzen. Voor luxegoederen kan dit een oplossing zijn tegen namaak. Je zou een NFT ook kunnen gebruiken als een soort van bewijs van lidmaatschap, dat je onderdeel bent van een bepaalde community.
Smart contract
Aan de NFT wordt een smart contract gekoppeld. Dat is een soort computerprogramma, een softwarecode die onder bepaalde voorwaarden automatisch wordt uitgevoerd op de blockchain.
Wanneer je de technische skills hebt, zou je zo’n smart contract dus zelf kunnen programmeren. Ben je daarin echter geen kei, geen paniek, er bestaan ook templates die vrij beschikbaar zijn.
In het smart contract zullen een aantal zaken opgenomen zijn, zoals de naam van de token, details over het onderliggende actief, eventueel een royalty-regeling (bij doorverkoop van een NFT kan opgenomen worden dat er telkens ook een vergoeding gaat naar de maker van de NFT) en een regeling omtrent de intellectuele eigendom. Het smart contract zal er ook voor zorgen dat de NFT automatisch van de ene wallet naar de andere overgaat.
Duizelt je het een beetje bij het lezen van al deze begrippen? Vrees niet, in de volgende blogs gaan we hier nog dieper op in! Nu je (semi) weet wat een NFT is, gaan we in vogelvlucht even door het NFT-levensverhaal.
Circle of life van een NFT
Hoe ga je nu van een idee naar een volwaardige NFT?
- Alles start bij het onderliggende ‘werk’. Het onderliggende werk kan iets zijn dat reeds bestaat, of iets dat speciaal voor de NFT wordt gemaakt. Zoals reeds aangehaald kan dit een digitaal of een fysiek goed zijn.
- Vervolgens wordt de NFT gemint op de blockchain. Door het minten creëer je een digitale versie (een digitaal bestandje) van het onderliggende werk.
- Daarna is de NFT klaar voor zijn eigenlijk gebruik: hij wordt opgenomen in een NFT marketplace, gehost op een website, is beschikbaar als een virtueel item op een bepaald platform, …
- Tot slot kan de NFT, na een eerste leven bij de koper, doorverkocht worden aan een nieuwe eigenaar.
- Een NFT wordt dan wel gecreëerd/geboren, van een dood is geen sprake. Doordat de NFT geregistreerd is op de blockchain, is deze voor eeuwig vastgelegd. Maar opgepast: het onderliggende werk (bv. een kunstwerk) kan wel verdwijnen, namelijk wanneer de website die de NFT host, verdwijnt. De NFT zelf zal dan zonder voorwerp worden, maar blijft wel bestaan…
De levensloop van een NFT wordt hier natuurlijk heel simplistisch voorgesteld. Vooral de tweede stap, het minten van een NFT, houdt enkele technischere zijstappen in (bv. het hele blockchain-gebeuren, het koppelen van een smart contract aan de NFT, …).
Pro NFT’s, of toch liever niet?
Net zoals elk verhaal heeft het NFT-verhaal ook twee zijden. Er zijn fans van het hele gebeuren, anderen kijken eerder met argusogen naar deze nieuwe trend.
We lijsten even een aantal overwegingen voor jou op. Aan jou dan de keuze of je overtuigd bent en in het NFT-verhaal stapt, misschien als koper, of als verkoper.
Pluspunten (+)
Het kwam al aan bod: NFT’s kunnen gebruikt worden als certificaat voor authenticiteit, eigendom of lidmaatschap. Wanneer je veel belang hecht aan de herkomst van producten, dan kan een NFT hier misschien een rol spelen. Wil je een community creëren rond jouw brand, dan zou je ook de piste van de NFT’s kunnen overwegen.
NFT’s zijn alom inzetbaar. Ze kunnen eender wat als onderliggend actief hebben. Je kan jouw creativiteit dus volledig zijn vrije gang laten gaan! Sectoren en activiteiten genoeg waarvoor je een NFT zou kunnen maken.
Verder is het zo dat NFT’s worden gemint op de blockchain. De blockchain heeft omwille van zijn structuur en vorm het grote voordeel dat het heel transparant en veilig is. De blokken kunnen namelijk door iedereen gelezen worden en zijn onwijzigbaar.
Minpunten (-)
De grootste tekortkoming op dit moment situeert zich misschien wel in het domein van de intellectuele eigendom. Het recht hinkelt een beetje achterop, en bij een schending van het auteursrecht en merkenrecht is er vooralsnog weinig duidelijkheid in de rechtspraak. Vergeet ook niet te controleren wat je eigenlijk allemaal met de NFT kan doen na aankoop om grote teleurstellingen te vermijden.
Een ander probleempunt is de grote energiekost bij het minten van NFT’s. Er werden wel al stappen gezet om de impact van het niet-duurzame karakter te verminderen maar het blijft een hekel punt. Dit minpunt is trouwens niet typisch voor NFT’s, maar is eigen aan alle blockchaintoepassingen.
Aangezien het onderliggende werk van veel NFT’s vooralsnog opgeslagen/gehost wordt op een normale webserver, bestaat er tot slot ook een risico op verlies. Het werk zou daar namelijk gewist kunnen worden of de webserver zou kunnen verdwijnen waardoor de link tussen de NFT en het actief verbroken wordt.
NFT’s en deJuristen
NFT’s zijn dan wel een nieuw technologisch fenomeen, we moeten dit nog steeds toepassen in de klassieke juridische context. Het recht evolueert immers slechts met enige vertraging mee, al komt er stilaan wel meer duidelijkheid over de juridische omkadering van NFT’s.
Intellectuele eigendom, privacy, e-commerce en technologierecht beïnvloeden allemaal het NFT-verhaal. Natuurlijk gaat het nog ruimer dan dat, maar hier beperken we ons tot de eigen expertise van deJuristen. Een antwoord op vragen rond de financiële kwalificatie van NFT’s of het toepasselijke belastingregime zal je in deze blogreeks aldus niet vinden.
We lichten al vast een tipje van de sluier van wat je de komende weken kan verwachten!
Intellectuele eigendom
NFT’s kunnen een brug vormen tussen creativiteit en technologie.
Voor creatievelingen is hun intellectuele eigendom vaak hun meest kostbare bezit. Met het creëren van NFT’s kan je een nieuwe inkomstenstroom genereren. Maar het is ook opletten geblazen, want wat gebeurt er met de intellectuele eigendom van een werk dat wordt geïncorporeerd in een NFT? Of wat als iemand een NFT maakt van jouw werk, zonder dat jij hier jouw toestemming voor hebt gegeven?
Ook bedrijven met een merkenportfolio houden de NFT-evoluties best in de gaten. Enerzijds om hun aanwezigheid in de metaverse open te houden en hun merken ook voor dat gebruik te beschermen, anderzijds zodat niemand gaat meesurfen op hun merkbekendheid.
E-commerce
NFT’s leiden naar een nieuw businessmodel en nieuwe consumptievormen.
Bedrijven kunnen NFT’s gebruiken om hun customer experience én loyalty naar ongeziene hoogten te brengen. Net zoals het voor creatievelingen nieuwe inkomsten kan genereren, kunnen bedrijven NFT’s handig inzetten om bijkomende verkopen te realiseren.
Niet te vergeten is dat de kopers van NFT’s vaak consumenten zullen zijn, dus dan moet je dus ook weer rekening houden met het consumentenrecht!
Technologierecht
NFT’s slaan de brug tussen real life en online-omgevingen.
Smart contracts en de blockchain, het doet je misschien in de haren krabben. NFT’s zijn inherent technologisch en hebben het internet als speelveld. De mogelijkheden zijn eindeloos, en het gebruik zal nog vermeerderen eenmaal de ontwikkeling van de metaverse zich in een verder stadium bevindt.
Privacy
NFT’s zijn een nieuwe uitdaging voor de privacy.
Inmiddels niet weg te denken bij vele technologische innovaties: ook de AVG (GDPR) is in deze materie een factor om rekening mee te houden.
We worden ons steeds bewuster van onze privacyrechten, maar die zijn niet altijd even makkelijk te realiseren. Want hoe ga je iemand zijn recht op gegevenswissing laten uitoefenen (‘het recht om vergeten te worden’) als een transactie is vastgelegd op de niet-veranderbare blockchain? Stof tot nadenken!
NFT’s zijn een blijvertje
NFT’s zijn innovatief. NFT’s zijn technologisch. NFT’s zijn een blijvertje.
Of je het nu graag leest of niet: NFT’s zullen waarschijnlijk niet onmiddellijk van het toneel verdwijnen. Dat ze het als investering momenteel minder goed doen (dit komt door de val in beurswaarde van de cryptocurrencies waarmee NFT’s gekocht en verkocht worden), neemt niet weg dat NFT’s ook veel andere opportuniteiten kunnen bieden. Ze bieden kansen en uitdagingen voor creators, kopers en het rechtssysteem. Dit zal duidelijk blijken uit een aantal use cases die de komende weken in onze blogs aan bod zullen komen.
In deze blogreeks kaderen we NFT’s binnen onze dJ-expertise. Intellectuele eigendom, privacy en e-commerce passeren met andere woorden de revue. Dat een NFT een nieuw technologisch fenomeen is, geeft het verhaal direct ook een technologierecht-component.
deJuristen is daarom de ideale partner wanneer je op zoek bent naar hulp in de juridische omkadering van jouw NFT-verhaal. Hoog tijd om NFT’s met een realistisch perspectief te benaderen, waarbij we je graag helpen via hallo@dejuristen.be.
Geschreven door Chloë Vanderstraeten, Legal Adviser deJuristen, en Kris Seyen, Partner deJuristen
