Ondernemen betekent ook risico nemen. Je investeert en je produceert, maar de kans bestaat dat je producten of diensten niet aanslaan bij je doelgroep.
Naast dit typische ondernemingsrisico bestaat er echter ook een aansprakelijkheidsrisico. Wat als jouw SaaS-dienst gedurende enige tijd uit de lucht is en daardoor de dienstverlening niet beschikbaar is? Of wat als jouw back-ups ontoereikend zijn en daardoor dataverlies veroorzaken?
Het is dan ook van groot belang om jezelf als ondernemer te behoeden voor onaangename verrassingen. Dit kan je doen door degelijke aansprakelijkheidsbedingen op te stellen, die een antwoord bieden op maat van de risico’s van jouw bedrijf.
Maar wat betekent aansprakelijkheid juist? En volstaat het om zomaar te zeggen dat je niet aansprakelijk bent? Of is het toch iets complexer dan dat?
Wat is (contractuele) aansprakelijkheid precies?
Als ondernemer heb je natuurlijk wel een idee van wat aansprakelijkheid is. Toch is het misschien goed om de betekenis nog even te verduidelijken. Aansprakelijkheid houdt verband met verantwoordelijkheid. Het komt erop neer dat je verantwoordelijk bent om de schade te vergoeden die je hebt veroorzaakt door jouw fout.
Contractuele aansprakelijkheid
Die fout kan je maken bij de uitvoering van een contract met een klant. We spreken dan over een contractuele aansprakelijkheid.
Dit kan ervoor zorgen dat je als ondernemer wordt aangesproken op grond van wanprestaties. De andere partij (jouw klant, of jouw leverancier) kan in dat geval een vervangende schadevergoeding eisen (als het contract niet wordt uitgevoerd) of een bijkomende schadevergoeding (als het contract niet volledig of gebrekkig is nagekomen).
Het is dus ook om deze reden heel erg belangrijk om in je overeenkomst zeer duidelijk te zijn wat je verplichtingen zijn, en wat niet, zodat daar alvast geen misverstanden over bestaan.
Het is verder belangrijk om als ondernemer jouw aansprakelijkheid te beperken tot bv. de waarde van de overeenkomst. Of om enkele uitsluitingsgronden op te nemen. Dat zijn mogelijke fouten waarvan je vooraf overeenkomt dat je er geen verantwoordelijkheid voor neemt.
Als ondernemer wil je ten slotte vermijden om onbeperkt aansprakelijk te worden gesteld.
Buitencontractuele aansprakelijkheid
De fout kan echter ook gemaakt worden los van een overeenkomst. In plaats van een contractuele tekortkoming als fout, spreken we dan over een onrechtmatige daad, die leidt tot buitencontractuele aansprakelijkheid.
Je loopt op straat per ongeluk tegen iemand aan, deze persoon struikelt en breekt zijn pols. Deze schade ontstaat dan buiten enige vorm van contract tussen beide partijen.
In deze blog gaan we niet verder in op de buitencontractuele aansprakelijkheid.
Wettelijke aansprakelijkheid in B2B relaties
Gedurende vele jaren hadden ondernemingen een grote vrijheid om hun aansprakelijkheid in B2B relaties uit te sluiten. Omdat er geen wettelijke regeling was, kon je zowat alles proberen in je contracten.
Enkel de grootste uitwassen werden door de rechtspraak beteugeld. Zo werd terecht geoordeeld dat aansprakelijkheidsbeperkingen die de essentie van een contractuele verbintenis uitsluiten, niet geldig zijn. Je kon dus contractueel niet zeggen dat je zeker iets ging doen, en tegelijk uitsluiten dat je verantwoordelijk was als je het dan niet deed.
Door de nieuwe wet van 19 april 2021 (hierna B2B wetgeving) is nu een duidelijk wettelijk kader gemaakt. Ondernemingen hebben dus absoluut geen vrij spel meer voor hun afspraken over aansprakelijkheid.
De B2B-wet klikt enkele principes vast uit de oude rechtspraak, waardoor een onderneming in haar B2B relaties haar aansprakelijkheid niet meer zal kunnen uitsluiten voor:
- Haar opzet, zware fout of die van haar aangestelden;
- Het niet-uitvoeren van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken, behoudens overmacht.
Aansprakelijkheid voor aangestelden vs. lasthebbers
In B2C relaties is het reeds lange tijd zo dat een onderneming haar aansprakelijkheid niet kan uitsluiten voor haar opzet of zware fout, of voor die van haar aangestelden of lasthebbers. Aangestelden dat zijn dan werknemers of freelancers die voor de onderneming werken, en lasthebbers dan zijn bv. zelfstandige agenten.
Een gelijkaardige beperking is nu dus doorgetrokken tot B2B relaties. Het verschil is echter dat er voor deze beperking tussen ondernemingen niet wordt gesproken over lasthebbers. Ondernemingen kunnen met andere woorden nog steeds hun aansprakelijkheid uitsluiten voor het opzet of zware fout van haar zelfstandige uitvoeringsagenten (voor zover dit de essentie van de overeenkomst niet uitholt).
Essentiele verbintenissen
Naast de omstandigheden van opzet en zware fout kunnen ondernemers hun aansprakelijkheid ook niet beperken voor het niet-uitvoeren van de essentiële verbintenis van de overeenkomst.
Een essentiële verbintenis is een verplichting die het wezen zelf van de overeenkomst uitmaakt. Denk aan een IT-dienstverlener die uiteindelijk de diensten niet levert. Hiervoor kan je je aansprakelijkheid niet uitsluiten. Het zou er immers op neerkomen dat je geen enkele actie hebt ondernomen terwijl dit wel zo was bepaald. Dit verbod werd overigens voor de wetswijziging reeds erkend in de rechtspraak.
De enige uitzondering hierop is overmacht. In geval van overmacht zal de ondernemer niet aansprakelijk zijn, ongeacht wat er op vlak van aansprakelijkheid is geregeld.
Wat gebeurt er met deze onrechtmatige bedingen?
Als je als ondernemer een afspraak maakt die in strijd is met de B2B wet, zal men er dus van uitgaan dat deze onrechtmatig is, en dus nietig. Aangezien de wet voor de grijze lijst bepaalt dat je dit mag weerleggen, kan je als ondernemer aantonen dat jouw beding in de contractuele overeenkomst toch evenwichtig is. Het aantonen van dit tegenbewijs zal echter niet evident zijn.
En als je er als ondernemer niet in slaagt om het tegenbewijs te leveren, zal de aansprakelijkheidsbeperking dus nietig zijn. Dit betekent dat ze geen uitwerking meer heeft en je onderworpen zal zijn aan de standaard aansprakelijkheidsregels. Dit komt er dan op neer dat je als onderneming zal instaan voor voorzienbare schade die in oorzakelijk verband staat met de gepleegde fout.
Wat kan je dan wél zeggen over aansprakelijkheid in een B2B relatie?
Het is niet omdat de B2B-wet limieten oplegt aan contractsvrijheid, dat je als ondernemer geen mogelijkheid zou hebben om iets te regelen over je aansprakelijkheid. Het blijft wel onder bepaalde gevallen wel toegelaten om als onderneming je aansprakelijkheid te beperken of uit te sluiten. Zo kan je je aansprakelijkheid wel uitsluiten voor gevolgschade, alsook voor lichte fouten.
Daarnaast kan een onderneming geldig afspreken dat haar aansprakelijkheid beperkt wordt tot een exact en specifiek beschreven bedrag. Een vaak geziene clausule is hier dat de aansprakelijkheid wordt beperkt tot de totale kost van de overeenkomst zelf. Het risico wordt met andere woorden op dezelfde hoogte gebracht als de baten voor de ondernemer.
Hou er nochtans rekening mee dat ook deze afspraken kunnen getoetst worden door de rechtbank! Als blijkt dat het bedrag eerder symbolisch is, kan de afspraak worden opzijgeschoven zodat je alsnog onbeperkt aansprakelijk bent.
Conclusie
Het lijdt geen twijfel dat het aansprakelijkheidsrisico tot de meest essentiële risico’s van het ondernemerschap behoren. Je kan dus maar beter een goede aansprakelijkheidsbeperking opnemen in je contracten of algemene voorwaarden, en op die manier je onderneming veiligstellen.
De nieuwe B2B-wet heeft daarbij een kader geschetst waarbinnen je moet handelen. Als ondernemer zal je dus wel moeten opletten dat jouw aansprakelijkheidsbeperking je maximaal beschermt, terwijl ze niet in strijd mag zijn met de nieuwe B2B wetgeving, én ze bovendien ook nog eens verteerbaar moet zijn voor je tegenpartij. Heel wat ballen dus om in de lucht te houden!
Wil je weten of jouw huidige aansprakelijkheidsbedingen nog voldoen aan de meest recente wetgeving? Of ze jou voldoende beschermen en rekening houden met de specifieke risico’s binnen jouw business? Contacteer ons geheel vrijblijvend via contact@dejuristen.be.
Geschreven door Judith Fierens, Legal Adviser deJuristen, en Kris Seyen, Partner deJuristen
