Terwijl we nog allemaal in shock zijn over wat er zich afgelopen weekend in Parijs heeft afgespeeld, verschijnen hier en daar toch al de eerste analyses, en daarmee ook de eerste lessen die kunnen worden getrokken uit de vreselijke gebeurtenissen. Hoewel het heel moeilijk is, kunnen toch bepaalde positieve signalen uit de nieuwsstromen worden gedestilleerd. Zo hebben bedrijven die meebouwen aan wat we noemen “de nieuwe economie”, de zogenaamde disruptors, zich een fantastische helpende hand getoond.
Disruptive players reiken in stilte de hand
De eerste momenten na de aanslagen in de Franse hoofdstad was iedereen verlamd door angst en verontwaardiging. Een logische en automatische eerste reflex is dat iedereen zijn uiterste best doet om zichzelf en zijn geliefden in veiligheid te brengen. Het was echter verbazen hoe snel de steunbetuigingen en helpende handen de kop opstaken. Een voortrekkersrol hierin was weggelegd voor bepaalde bedrijven die actief meebouwen aan wat we noemen een nieuwe economie, de zogenaamde disruptors. Denk hierbij aan bedrijven als Über, Airbnb, Skype, Facebook, Google en Twitter.
De bekende taxi-app Über hanteert normaal gezien een algoritme waardoor de prijs van een taxi-rit stijgt naarmate de drukte die er op dat moment heerst. Gezien de chaos na de aanslagen was er een enorme vraag naar taxi’s om mensen uit het centrum te evacueren. Normaal gezien zou de prijs van een über-rit in de uren na de aanslag volgens het algoritme met 400% zijn toegenomen. Het mechanisme werd echter uitgeschakeld van zodra het nieuws over de aanslagen het management bereikte. Veel Überchauffeurs boden hun diensten zelfs de volledige nacht gratis aan.
Airbnb stuurde een bericht aan alle geregistreerde hosts in Parijs, met de vraag om mensen die op straat gestrand waren gratis op te vangen. Facebook activeerde de zogenaamde security-check, aan de hand waarvan mensen die zich in Parijs bevonden hun vrienden konden laten weten dat ze veilig waren. Via Skype en Google Hangouts konden mensen gratis bellen naar Parijs, en op Twitter waren naast de vele steunbetuigingen (#prayforparis) verschillende hulphashtags (#porteouverte) trending.
Opvallend was dat de disruptors die de helpende hand reikten dat deden in stilte. Er werden geen commerciële boodschappen gekoppeld aan de acties die op poten werden gezet, en dat is maar goed ook.
Waarom liep de hulpverlening zo vlot?
Al deze bedrijven deden wat de meeste bedrijven deden: helpen waar mogelijk. Toch valt het op dat het precies deze disruptors zijn die op een heel snelle, concrete en vooral goed georganiseerde manier bijstand konden bieden. Dat is niet toevallig, de bedrijfsmodellen van deze ondernemingen zitten zo in elkaar dat snelheid en gerichtheid een hoofdrol spelen, precies twee assets die in rampsituaties erg belangrijk zijn.
Maar…
Toch dient er een kanttekening te worden geplaatst, want het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Krachtige tools zoals deze zijn zoals dynamiet. Zolang ze gebruikt worden voor nobele (!) doeleinden kunnen we dit alleen maar toejuichen, maar de immense kracht van deze ondernemingen is ook de tegenstander niet ontgaan. Net zoals dynamiet kunnen platformen als Facebook en Twitter, wanneer ze in de verkeerde handen vallen, ook erg veel schade aanrichten, en dan hoeven we niet eens de voorwaardelijke wijs te gebruiken, want ook terreurgroep IS maakt dankbaar gebruik van sociale media om te rekruteren, te organiseren en op te leiden.
Dat alles laat de discussie over het evenwicht tussen privacy en veiligheid opnieuw oplaaien. Moeten we de autoriteiten laten meelezen in onze whatsapp-berichten? Liefst niet natuurlijk, maar wat als hierdoor aanslagen zoals die van vrijdag kunnen worden vermeden? Het is in elk geval een discussie die niet alleen in de hoogste echelons gevoerd moet worden. De persoonlijke privacy belangt ieder van ons aan, de mening van de man in de straat speelt in deze discussie een belangrijke rol, ik kan alleen maar hopen dat deze gehoord wordt.
Conclusie
Dat de diensten van de disruptors zo goed van pas komen in rampscenario’s is heel mooi meegenomen, en alleen maar een extra argument in de discussie waarom wij best sterk inzetten op de ondersteuning van deze nieuwe economie. Toch moeten we er zeer goed over waken dat ook de specifieke eigenschappen van deze diensten (met name de toegankelijkheid) er niet voor zorgen dat ze in de handen van de verkeerde individuen of organisaties een gevaar betekenen voor onze eigen veiligheid. Mijn inziens kan er geen hapklare uitkomst worden geboden in deze moeilijke discussie. Het is belangrijk dat waarden zoals vrijheid van meningsuiting en persoonlijke privacy in alle omstandigheden gerespecteerd worden, toch mag ook de maatschappelijke veiligheid niet worden verwaarloosd. Er moet gezocht worden naar een gulden middenweg, waarbij verschillende betrokken partijen samenwerken en waarin verontrustende inhoud moet worden gerapporteerd. Er dient werk te worden gemaakt van een concreet, Europees geharmoniseerd plan van aanpak voor het monitoren en controleren van onlinecommunicatie, waarbij de overheid wel degelijk kan ingrijpen, maar niet zonder zwaarwichtige redenen.
De taak om een dergelijk plan op te stellen is weggelegd voor enerzijds de beleidsmakers, maar anderzijds ook voor het management van deze bedrijven. Ze worden geconfronteerd met nieuwe uitdagingen, uitdagingen waarmee bedrijfsleiders van klassieke bedrijven nooit werden geconfronteerd. Hun creativiteit en zin voor ondernemen heeft hen gebracht tot waar ze nu zijn, ik heb er alle vertrouwen in dat hun capaciteiten ver genoeg reiken om ook deze problemen het hoofd te bieden. Hopelijk hebben onze politici het verstand en het lef om deze ondernemers, voor wie zo’n belangrijke rol is weggelegd, in de gesprekken te betrekken.
Deze bijdrage werd geschreven door Karel-Jan Vercruysse, partner bij deJuristen. Zijn mening vertegenwoordigt niet noodzakelijk een officieel standpunt van het kantoor.
