leestijd: circa 5 minuten.
25/01/2018
Tanja Dexters is boos. En reden heeft ze: Dennis Black Magic – je kent hem nog wel, de meest beruchte pornokoning die dit land rijk is – wil een naaktkalender van deze ex-Miss België opnieuw publiceren.
Het betreft een kalender die al in 1999 was gepubliceerd. Het was het eerste exemplaar met een Miss België en dit gaf aanleiding tot een ware hype: de beperkte oplage van 4500 stuks was in minder dan een dag uitverkocht en later waagden ook enkele andere Vlaamse schones zich aan een meerdere streepjes bloot in kalendervorm.
Maar goed, dit was 19 jaar geleden. Dennis Burkas, zoals Dennis Black Magic heet volgens de burgerlijke stand, wil deze naaktkalender opnieuw uitbrengen samen met autoblad GR8 . Dit fel tegen de zin van la Dexters die het niet ziet zitten om terug ‘in volle glorie’ aanbeden te worden door menig Vlaamse man. Ze beroept zich dan ook op haar recht op afbeelding om dit alles te stoppen. Dennis beweert echter dat ze al haar rechten toentertijd heeft afgestaan. Heeft ze wel een poot om op te staan? We zoeken het even uit.
Het Recht op Afbeelding: qué?
Terminologisch gezien is het ‘recht op afbeelding’ niet zo’n aartsmoeilijke term, er zijn andere beesten in het auteursrecht – denk ‘divulgatierecht’. Dit wil echter niet zeggen dat het allemaal zo eenvoudig is.
Kortweg kunnen we stellen dat het recht op afbeelding een fundamenteel persoonlijkheidsrecht is. Dit betekent dat het niet zomaar kan afgestaan worden, het ‘kleeft’ als het ware aan de persoon. Er moet in principe steeds toestemming zijn om iemands afbeelding te maken, gebruiken, verspreiden,… en deze moet bovendien expliciet verkregen worden. Impliciete toestemming wordt ook aanvaard, al moet deze restrictief geïnterpreteerd worden: ze kan enkel gelden voor de doeleinden waarvoor de afgebeelde persoon zijn of haar fiat heeft gegeven. Zo kan nooit toegelaten worden dat een foto die met toestemming gebruikt wordt voor een reportage in een weekblad nadien zonder nieuwe toelating wordt ingezet voor een reclamecampagne.
Het is een absoluut recht in die zin dat een afbeelding zonder toestemming meteen leidt tot een fout: er kan schadevergoeding gevorderd worden ook als er geen materiële schade aangetoond kan worden.
Maar wat met onze dames en heren celebrities?
Publieke figuren zoals sporters, politici, maar ook reality-tvsterren of Missen genieten echter slechts een beperktere vorm van dit recht. Ze kunnen zich niet verzetten tegen beelden die worden genomen tijdens het uitvoeren van hun job in de publieke sfeer. Dit in het belang van de actualiteitsverslaggeving en het recht op informatie dat in onze democratie is ingebed. Dit betekent echter niet dat er zonder probleem foto’s van hen verspreid kunnen worden: verzet tegen foto’s die zonder toestemming in de privésfeer zijn genomen is gelukkig nog steeds mogelijk voor onze bekende koppen. De Dag Allemaals van deze wereld hebben dus geen vrijgeleide op dit vlak.
Business is business
Ook al lijkt het hier misschien om een recht te gaan dat aan je lijf kleeft, er kunnen toch ook hier transacties plaatsvinden. Het recht op afbeelding bevat naast een moreel namelijk ook een economisch aspect. Zo kan je bijvoorbeeld perfect toestaan dat je afbeelding wordt gemaakt, verspreid of gebruikt door een ander en dit tegen een financiële vergoeding. Echter, de morele rechten verbonden aan het portretrecht kunnen nooit overgedragen worden!
Wat kan la Dexters nu doen?
Dennis Black Magic beweert dat mevrouw Dexters niets kan ondernemen omdat de rechten contractueel zijn overgedragen. Desalniettemin kan ze zich nog steeds beroepen op het moreel element van haar recht op afbeelding. Dit betekent dat ze zich zou kunnen verzetten tegen de publicatie omwille van privacyredenen of omdat ze door de publicatie of vertoning schade oploopt. Het privacy-argument kan uiteraard niet gebruikt worden – de afbeeldingen werden namelijk genomen tijdens het uitoefenen van haar job – maar ze kan wel het schade- element aanvoeren.
Ze is immers helemaal niet opgezet met de herpublicatie. Dit is een kalender uit een ver verleden waar ze niets meer mee te maken wil hebben: ze heeft nu een ander leven en wil dit alles achter zich laten. Maar Dennis Black Magic lapt dit dus aan zijn laars: hij wil de kalender koste wat het kost herpubliceren, goed wetende dat dit haar pijn zou doen. In die zin overtreedt hij de zorgvuldigheidsnorm uit artikel 1382 Burgerlijk Wetboek aangezien hij niet handelt als een normaal zorgvuldig persoon. Wetende dat er al langer een gespannen relatie tussen hen beiden bestaat, lijkt dit dan ook eerder op een goedkope wraakactie die niet kan worden verantwoord door de toestemming die mevrouw Dexters een kleine 20 jaar geleden gaf. Ook een eventueel argument betreffende de expressievrijheid is een vlieger die hier niet zal opgaan: het heeft geen enkele maatschappelijke relevantie of waarde om deze kalender opnieuw te publiceren.
Wat onze heer pornokoning dus ook moge beweren: zelfs indien Tanja Dexters hem enkele jaren geleden het recht om haar beeltenis te gebruiken voor onbepaalde tijd heeft toegestaan, kan ze nog steeds tegen hem optreden. Ze kan een preventief publicatieverbod vorderen op basis van haar recht op afbeelding, indien dit nadien toch gebeurt kan ze een schadevergoeding vorderen wegens schending van artikel 1382 Burgerlijk Wetboek.
Geschreven door Jeroen Thierens bij deJuristen Gent.
