Deze blogpost is een opinie, en vertegenwoordigt niet noodzakelijk de mening van het kantoor.
Stromae. Niet alleen een populaire jongen, maar blijkbaar ook een half orakel. Hekelde in zijn nieuwe videoclip het gevaar en de verwoestende kracht van een medium als twitter, en enkele dagen later is het ook zover. Steve Stevaert, ex-politicus, is vermist. En Twitter, die vindt het best wel leuk.
de Telegraaf
Vrijheid van meningsuiting is heilig. Samen met het recht op privacy, zijn dat mijn twee stokpaarden. Aan die vrijheden zou nooit getornd mogen worden, tenzij. Er zijn grenzen aan het recht, en die komen vaak voort uit het goed fatsoen.
Neem nu de kop die de Nederlandse krant ‘de Telegraaf’ voerde deze middag:
“Grote zorgen om lot ‘verkrachtingsminister’.
De pers heeft grote vrijheden, zelfs groter dan die van u en ik. De pers dient er immers voor om voor te lichten, informatie te verspreiden en af en toe, tegen heilige huisjes te schoppen. En we aanvaarden dat. Zelfs als diezelfde kranten zich tot het niveau verlagen van clickbaiting in de vorm van irrelevante titels op Facebook en andere media, dan nog verdragen we dat. Kranten hebben inkomsten nodig, de advertentiewereld staat op zijn kop en iedereen moet overleven.
Maar zelfs voor journalisten zijn er grenzen. En ééntje daarvan, is dat je nooit iets mag voorstellen als een feit, wanneer dit door een rechtsprekende instantie niet werd bewezen. De praesumptio innocentiae, of in gewoon Nederlands de onschuldpresumptie, is één van de grondbeginselen van ons strafrecht. Eenvoudiger kan niet: iedereen is onschuldig tot het tegendeel is bewezen. Dat hier en daar wel wat misgelopen is in de procesgang bij Steve Stevaert, laat al duidelijk blijken uit het feit dat Stevaert naar eigen zeggen zelf niet wist dat hij moest voorkomen voor de correctionele rechtbank. Hij vernam dit deze morgen. Op de radio.
Deze onschuldpresumptie is ook opgenomen in het EVRM (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens) als een recht voor de verdachte. Dit is echter niet meer dan een procesrechtelijk beginsel dat normen stelt aan hoe instanties, maar evengoed de media, zich dient te gedragen.
Wat te doen?
. @telegraaf, laatste kans om kop aan te passen, zoniet officiële cease-and-desist wegens goede zeden & deontologie. http://t.co/RP2LK2aEfR
— Matthias Dobbelaere-Welvaert (@DOBBELAEREW) April 2, 2015
Na een tweet gericht aan de Telegraaf, werd de kop haastig aangepast naar ‘Grote zorgen om lot omstreden ex-minister’. Jammer dat hier eerst een dreigement moet geuit worden, en dat er amper geluisterd worden naar de talloze kritieken die de Telegraaf over zich heen kreeg.
Maar stel nu even dat de Telegraaf niet zou ingegaan zijn op het verzoek via Twitter. Wat dan? De casus is eenvoudig. Zo is er eerst en vooral de eigen deontologische normen van Nederlandse journalisten, zijnde de ‘Raad voor de Journalistiek’ (RvdJ). Iedereen kan hier klachten neerleggen, maar de Raad zelf is niet gemachtigd tot sancties te nemen. Een soort geamputeerd orgaan, zeg maar. We lezen echter dat een aantal media, waaronder opvallend de Telegraaf, deze raad niet erkent. Neemt niet weg dat we ook op onze strafwet kunnen terugvallen. Er bestaat zoiets als ‘laster’ en ‘smaad’. Het grote verschil tussen die twee klachtmisdrijven, is dat ‘laster’ handelt om het uiten van een belediging waarvan de verdachte weet (of zou moeten weten) dat de belediging manifest onwaar is. Smaad (art. 261 Nederlands Strafrecht) is het zwartmaken van een ander door deze in het openbaar van feiten te beschuldigen waaraan hij zich schuldig zou hebben gemaakt, het doel is hier het ruïneren van de reputatie van het slachtoffer.
Steve Stevaert zijn proces is nog niet eens begonnen, en met wat ongeluk zal het ook nooit beginnen. Toch acht een Nederlandse kracht het nodig om de uitspraak al voor de rechter te doen.
En als laatste is er ook nog de goede zeden, een erg vaag begrip waarvan de beoordeling aan de rechter wordt overgelaten, en zich richt naar regels die op een gegeven tijdstip door het collectief geweten worden aangevoeld.
Iedereen onschuldig
Los van het incident met één krant, valt één teneur wel hard te verdragen. Twitter, het medium dat altijd als eerste het nieuws weet te serveren, een medium waar vrijheid blijheid zelden tot grote problemen weet te leiden, heeft vandaag een zwarte dag. Los van de populariteit van de ex-politicus (of het gebrek eraan), dienen we te onthouden dat een slachtoffer een slachtoffer blijft, ongeacht onbewezen beschuldigingen.
Iedereen is onschuldig. Tot het tegendeel bewezen wordt. Einde verhaal.
Update, 18u15. Hulpdiensten hebben het levenloze lichaam van Steve Stevaert teruggevonden in het Albertkanaal.
Deze column werd geschreven door Matthias Dobbelaere-Welvaert, partner bij deJuristen.
