7/11/2017
In Saoedi-Arabië verkreeg Sophia de status van staatsburger. Het is de eerste keer in de geschiedenis van de mensheid dat een robot het staatsburgerschap krijgt. Dit roept natuurlijk wel enkele juridische vragen op en baart ons eerlijk gezegd ook wel wat zorgen op langere termijn. Wat we hebben gevonden is dat het grotendeels zou gaan over een – weliswaar geslaagde – publiciteitsstunt. Het land heeft immers verder niet duidelijk gemaakt wat het staatsburgerschap van Sophia nu precies inhoudt en welke rechten ze daar mee zou verkrijgen.
Maatschappelijk debat
Sophia is ontwikkeld door Hanson Robotics in Hong Kong en kreeg van de Saoedische overheid de officiële status van staatsburger. “Ik ben erg vereerd en trots op dit unieke onderscheid” kondigde Sophia trots aan op een goed georganiseerd PR-event. “Het is historisch om de eerste robot ter wereld te zijn die wordt erkend met een burgerschap.”
Na de aankondiging stonden de Saoedi-Arabiërs in rep en roer omdat Sophia geen hoofddoek met abaya draagt. Verder heeft ze geen mannelijke voogd. Sophia zou volgens sommigen dus meer ‘rechten’ hebben dan andere vrouwen in Saoedi-Arabië. Ons inziens zou dit er op willen wijzen dat de staat haar niet als een vrouwelijke staatsburger beschouwt, maar als een unieke entiteit, zonder enig geslacht, ook al kan je het vrouwelijk gelaat moeilijk ontkennen.
Identiteit anno 2017
De bedenkingen omtrent de ongelijke rechten van Sophia tegenover andere Saoedische vrouwen zijn lang niet de enige. Een natuurlijke persoon onderscheidt zich van objecten en ondernemingen door het hebben van een identiteit. Hoewel veel marketingkantoren er alles aan doen om een corporate identity te creëren, komt het toch wel wat artificieel over. Onze identiteit is immers wie we zijn en hoe we eruit zien. Het is ook wat ons onderscheidt van andere personen. Onze identiteit is uniek: niemand is volledig hetzelfde. Daarnaast is identiteit iets wat gradueel en niet gemaakt tot stand komt. Niemand hoeft het je te geven. Je wordt geboren als een uniek persoon en dat is maar goed ook.
Hoe verkrijgt de robot Sophia dan haar ‘identiteit’? Via een barcode, haar iris of een artificiële vingerafdruk? Logischerwijs moet iemand haar een identiteit verlenen. Dit stemt al niet overeen met het principe dat identiteit iets is dat zich gradueel ontwikkelt. Kortom, het verlenen van een identiteit door een natuurlijke persoon aan een artificiële persoon is quasi onmogelijk. Het verlenen van rechtspersoonlijkheid is dat in theorie wel.
Juridische bezwaren
Burgerschap is wereldwijd iets wat voorbehouden wordt aan natuurlijke personen. Een staatsburger is een natuurlijke persoon. Punt aan de lijn. De tegenhanger van een natuurlijke persoon is een rechtspersoon, zoals een onderneming. Een rechtspersoon is een juridische constructie waardoor een abstracte entiteit of organisatie kan optreden als een volwaardig en handelingsbekwame entiteit in het rechtsverkeer. Een rechtspersoon heeft dus, net als een natuurlijk persoon, rechtspersoonlijkheid.
Is het mogelijk om rechtspersoonlijkheid te verlenen aan objecten zoals Sophia zodat deze kunnen optreden in het rechtsverkeer met hun eigen rechten en plichten? Voorlopig alleszins niet. De mogelijkheid om aan een object een identiteit te verlenen, is onbestaande in het Belgische en Europese recht. Dat dit in België of in Europa zou gebeuren, is in de nabije toekomst hoogst onwaarschijnlijk. En met goede reden ook.
Onwenselijke gevolgen
Het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan objecten zou verregaande gevolgen teweegbrengen. Bedrijven zouden verschillende verantwoordelijkheden en (belasting)verplichtingen kunnen afschuiven op artificieel intelligente robots. Daarnaast zou een artificieel intelligente robot ook schade kunnen veroorzaken. Maar wie is dan werkelijk aansprakelijk? De artificieel intelligente robot of de ontwikkelaar? Dit zijn vraagstukken waarover er in de juridische wereld nog geen eensgezindheid over is. Wanneer artificieel intelligente robots recht op eigendom hebben, creëren we economische concurrenten waar we niet tegenop kunnen. Hoe kan je immers concurreren met iets of iemand die nooit eet, slaapt of sterft?
Opzet geslaagd
Naast de bovenvermelde juridische implicaties die dergelijke beslissing zou teweegbrengen, is het duidelijk dat dit eerder een publiciteitsstunt is geweest. Saoedi-Arabië wil zich dan ook profileren als een land met een aantrekkelijk klimaat om als bedrijf artificiële intelligentie te komen ontwikkelen. Opvallend is dat het land als eerste ter wereld een voltijdse Minister voor Artificiële Intelligentie heeft aangesteld. In het groter geheel kan dat geplaatst worden in de zoektocht van het land om zich te profileren als hub van innovatie en cultuur, nu is gebleken dat de inkomsten van olie eindig zijn. Het verdient dan ook respect dat een land reeds structurele maatregelen neemt om zich voor te bereiden op de dag na morgen.
Geschreven door Justine Simal en Thomas Vermaerke
