Je kent het wel: je bezoekt een online webshop en alvorens je dat ene mooie kledingstuk kan bestellen, moet je de algemene voorwaarden lezen en aanvaarden. Natuurlijk leest niemand deze; maar wat als er nu echtiets oneerlijk in staat?
Voor de consument voorziet de Belgische wet al geruime tijd in een regeling om onrechtmatige bedingen in de B2C-verhouding aan te pakken. Ondernemingen kunnen in hun contracten met consumenten geen bedingen inlassen die een kennelijk onevenwicht creëren voor die consument. De bedoeling van dergelijke regeling bestaat er in om de zwakkere consument te beschermen tegen de (financieel) sterkere onderneming.
Maar wat met B2B-contracten? Tot nog toe bestaat er geen duidelijke regeling die het mogelijk maakt voor een onderneming om onrechtmatige bedingen in zijn verhouding met een andere onderneming te bestrijden. Wel, hier komt verandering in!
Op 21 maart 2019 werd immers het Wetsvoorstel tot wijziging van het Wetboek van Economisch recht met betrekking tot misbruik van economische afhankelijkheid, onrechtmatige bedingen en oneerlijke marktpraktijken tussen ondernemingengoedgekeurd door ons parlement. Met dit voorstel worden drie belangrijke maatregelen in het leven geroepen om financieel zwakkere ondernemingen te beschermen in hun relatie met andere ondernemingen. In dit artikel zoomen we in op de nieuwe regels inzake onrechtmatige bedingen.
Drie nieuwigheden
De regeling inzake onrechtmatige bedingen introduceert drie belangrijke nieuwigheden voor de B2B-contracten.
- Kennelijk onevenwicht
Ten eerste kan een contractueel beding voortaan ook in B2B-contracten onrechtmatig worden bevonden wanneer het, al dan niet in samenhang met andere bedingen, een kennelijk onevenwicht creëert ten nadele van de ‘zwakkere’ onderneming. De benadeelde onderneming (ongeacht haar grootte) zal steeds de nietigheid van dergelijk onrechtmatig kunnen inroepen.
- Zwarte lijst
Daarnaast formuleert het wetsvoorstel, net zoals in het consumentenrecht, een zwarte lijst van onrechtmatige bedingen. Dit zijn bedingen die in allegevallen als onrechtmatig moeten worden beschouwd en bovendien verboden zijn in een B2B-overeenkomst. Het gaat meer bepaald om bedingen die:
- voorzien in een onherroepelijke verbintenis van de andere partij terwijl de uitvoering van de prestaties van de onderneming onderworpen is aan een voorwaarde waarvan de verwezenlijking uitsluitend afhankelijk is van haar wil
- de onderneming het eenzijdige recht te geven om een of ander beding van de overeenkomst te interpreteren
- in geval van betwisting, de andere partij te doen afzien van elk middel van verhaal tegen de onderneming
- op onweerlegbare wijze de kennisname of de aanvaarding van de andere partij vast te stellen met bedingen waarvan deze niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen vóór het sluiten van de overeenkomst
- Grijze lijst
Een derde nieuwigheid in het wetsvoorstel is de zogenaamde grijze lijst van onrechtmatige bedingen. Dit zijn onrechtmatige bedingen waarvan vermoed wordt dat zij onrechtmatig zijn, maar waarvoor de sterkere onderneming wel steeds het tegendeel kan bewijzen. Zo wordt er bijvoorbeeld aanvaard dat het tegenbewijs kan worden geleverd door aan te tonen dat beide partijen het beding wel degelijk wilden opnemen in de overeenkomst. De grijze lijst betreft bedingen die:
- de onderneming het recht te verlenen om zonder geldige reden de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen
- een overeenkomst van bepaalde duur stilzwijgend te verlengen of te vernieuwen, zonder opgave van een redelijke opzegtermijn
- zonder tegenprestatie het economische risico op een partij leggen indien die normaliter op de andere onderneming of op een andere partij bij de overeenkomst rust
- op ongepaste wijze de wettelijke rechten van een partij uit te sluiten of te beperken in geval van volledige of gedeelde wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere onderneming van een van haar contractuele verplichtingen
- onverminderd artikel 1184 van het Burgerlijk Wetboek, de partijen te verbinden zonder opgave van een redelijke opzegtermijn
- de onderneming te ontslaan van haar aansprakelijkheid voor haar opzet, haar zware fout of voor die van haar aangestelden of, behoudens overmacht, voor het niet-uitvoeren van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken
- de bewijsmiddelen waarop de andere partij een beroep kan doen te beperken
- in geval van niet-uitvoering of vertraging in de uitvoering van de verbintenissen van de andere partij, schadevergoedingsbedragen vast te stellen die kennelijk niet evenredig zijn aan het nadeel dat door de onderneming kan worden geleden
Toepassingsgebied
De nieuwe regeling is van toepassing op elkeB2B-overeenkomst, met uitzondering vanovereenkomsten met betrekking tot financiële diensten en overheidsopdrachten. In zo een geval kan er via een Koninklijk Besluit wel steeds een uitzondering worden ingevoerd.
De wet zal in werking treden op 1 december 2020. De regeling zal enkelgelden voor overeenkomsten gesloten, gewijzigd of vernieuwd nade datum van inwerkingtreding. De B2B-overeenkomsten die reeds lopende zijn, zullen bijgevolg nietvan dergelijke bescherming kunnen genieten.
Besluit
Deze nieuwe wet tracht kleine ondernemingen en zelfstandigen te beschermen wanneer zij een contract sluiten met andere (vaak grotere) bedrijven. Dit moet wel enigszins genuanceerd worden daar waar het gaat om bedingen die zich op de grijze lijst bevinden. Van zodra de grote onderneming kan aantonen dat beide partijen het beding daadwerkelijk hebben gewild, kan de nietigheid niet langer worden ingeroepen. Toch moet gezegd dat het leveren van dergelijk bewijs een stuk moeilijker wordt in geval van standaardclausules in de algemene voorwaarden.
Uiteraard kunnen we er niet omheen dat deze nieuwe regelgeving een enorme impact zal hebben op de contractsvrijheid tussen ondernemingen onderling, maar evenzeer op de algemene bedrijfsvoering binnen een onderneming. Verder valt ook nog af te wachten hoe dergelijke regeling zal worden geïnterpreteerd door de rechtspraak.
Het is in elk geval verstandig om een doorlichting te houden van de vandaag gehanteerde voorwaarden binnen je onderneming, ten einde na te gaan of aanpassingen zich opdringen. Onze contractspecialisten staan steeds voor je klaar, en kan je contacteren via hallo@dejuristen.be.
To be continued!
Geschreven door Helena Depaepe, Legal adviser deJuristen
